تحلیل چالش تفکیک قوا در دور‌ﮤ پهلوی دوم؛ نمونه‌پژوهی: تفسیر اصل 82 متمم قانون اساسی

تفسیر اصل 82 متمّم قانون اساسی از مصوبات چالش‌برانگیز دورﮤ رضاشاه بود که با زیر پا گذاشتن اصل تفکیک قوا،‌ اختیار تغییر قضات را به دولت تفویض کرد. پس از استعفای رضاشاه، مصوﺑﮥ مذکور دستخوش چالش‌های حقوقی و سیاسی گوناگونی شد. هدف این پژوهش تحلیل فرازونشیب‌هایی است که تفسیر مذکور طی کرد؛ بنابراین پژوهش درصدد است با رویکرد توصیفی‌تحلیلی و به روش اسنادی و کتابخانه‌ای، به این پرسش اصلی پاسخ دهد که چه عواملی بروز چالش در اجرای تفسیر اصل 82 متمّم قانون اساسی را موجب شد. چنین فرض می‌شود که ساختار قدرت سیاسی پس از جنگ جهانی دوم و تمایل به تمرکز قدرت در نهاد پادشاهی، در تعیین سرنوشت تفسیر این اصل از قانون اساسی عامل مؤثری بود. نتایج پژوهش نشان می‌دهد پیش از لغو تفسیر اصل مزبور، اجرای تمهیدات و اصلاحات پیچیده‌ و دشواری ضرورت داشت و بدون انجام آنها، الغای تفسیر مذکور نتایج منفی به دنبال می‌آورد. از طرف دیگر، در فضای بی‌ثبات اوایل دور‌ﮤ پهلوی دوم در عمل، انجام اصلاحات ضروری امکان‌پذیر نبود؛ بنابراین لغو آن سال‎ها به تأخیر افتاد. در سال 1331ش/1952م این تفسیر به طور کامل لغو شد؛ ولی در سال‌های 1333و1335ش/1955و1956م، بنابر علت‌های سیاسی، دو قانون دیگر وضع شد که قانون نخست این تفسیر را تعدیل می‌کرد و قانون دوم آن‌ را به طور غیرمستقیم احیا می‌کرد.